قرص
قُرص، کُلیچه یا حب یک فرآورده‌ی دارویی جامد است که به شکل‌های مختلف جویدنی، زیر زبانی، مکیدنی و جوشان وجود دارد. براساس تشخیص پزشک یکی از انواع قرص‌ها برای فرد تجویز می‌شود.
).jpg)
قرص‌هایی را که خط دارند می‌توان موقع استفاده نصف کرد یا حتی به‌صورت یک چهارم استفاده کرد. اما قرص‌های بدون خط حتما باید به‌صورت کامل مصرف شوند.
قرص‌ها به شکل بلعیدنی، جویدنی و مکیدنی استفاده میشوند. مثلا در قرص‌های آسپرین که باید جویده شود، با جویدن سطح جذب بیشتر می‌شود، همچنین آنزیم های اختصاصی موجود در بزاق سبب جذب بهتر دارو می‌شود. همچنین شکل‌های مکیدنی از قرص ویتامین c وجود دارد. اما اکثر قرص‌ها باید بلعیده شوند.
بلعیدن سبب می‌شود قرص از مری به سمت معده حرکت کند. نوشیدن آب سبب می‌شود قرص راحت این مسیر را طی کند و به دیواره‌ی مری نچسبد. افرادی که بدون آب یا با آب کم قرص مصرف می‌کنند، با مشکلات چسبیدن قرص به مری مواجه میشوند.
نوشیدنی‌های دیگر غیر از آب ممکن است سبب عدم جذب مواد شیمیایی موجود در قرص شود. جذب برخی قرص‌ها نیز با آب میوه بالاتر می‌رود. پس بهتر است برای پیشگیری از مشکل یا عارضه این موارد را به‌طور دقیق شناسایی کرد.
استفاده از قرص جوشان حتما باید با آب باشد. قرص جوشان را داخل مایعات دیگر مانند نوشابه، آبمیوه یا شیر نباید حل کنید.
قرص‌های زیر زبانی به منظور تسریع در اثربخشی قرص یا ناپایدار بودن در اثر اسید معده، یا به دلیل جذب کم از روده به این شکل استفاده میشوند. نیتروگلیسیرین یکی از نمونه‌های این دارو است که برای کنترل آنژین صدری استفاده می‌شود.
انواع
- قرص فشرده شده ساده: با پرس کردن پودر یا گرانول داروها و سایر مواد اولیه ساخته میشوند و هیچ ویژگی خاصی ندارند.
- قرص جوشان: به علت وجود اسید تارتاریک، اسید سیتریک و بی‌کربنات سدیم در قرص‌های جوشان، در اثر مجاورت با آب، گاز دی اکسید کربن آزاد می‌شود و اصطلاحاً جوشیدن صورت می‌گیرد. داروهایی که در آب ناپایدار هستند و نمی‌توانند در کارخانه بصورت محلول دربیایند را می‌توان به این شکل تهیه کرد و سپس در هنگام مصرف به صورت محلول درآورد. همه‌ی قرص‌های جوشان را باید به دور از رطوبت نگهداری کرد، زیرا ممکن است رطوبت هوا سبب بروز واکنش شیمیایی و خروج گاز دی اکسید کربن و تخریب ظاهر قرص شود.
- قرص جویدنی: داروهایی را به این شکل می‌سازند که باید در معده و یا در هنگام ورود به روده کاملاً باز شده باشند. این قرص‌ها معمولاً دارای موادی هستند که مزه خوشایندی دارند.
- قرص دهانی، گونه‌ای، بازشونده در دهان: قرص در دهان حل شده و با بزاق بلعیده می‌شود. در واقع هدف این قرص‌ها حل شدن سریع قرص و در نتیجه افزایش سرعت جذب است.
- قرص دارای روکش قندی: قرص توسط یک لایه‌ی قندی و رنگی پوشیده شده است به نحوی که طعم و بوی دارو حس نمی‌شود. به این قرص‌ها دراژه نیز گفته می‌شود. به علت ظاهر زیبا معمولاً خطر مسمومیت اطفال با این شکل دارو بیشتر از سایر قرص‌هاست.
- قرص دارای روکش لایه نازک: در این نوع قرص یک لایه پلیمری نازک بر روی هسته مرکزی کشیده شده است که طعم و بوی دارو را می‌پوشاند با این تفاوت که رنگی نیست و ظاهر خیلی زیبایی ندارد.
- قرص دارای پوشش روده‌ای: روی این نوع قرص روکش خاصی کشیده می‌شود که در اسید معده نامحلول و در محیط روده محلول است، بنابراین این قرص‌ها در روده باز میشوند، لذا راهش داروی آن‌ها با تاخیر همراه است. از این رو به آن‌ها قرص‌های دارای رهش تاخیری هم می‌گویند. معمولاً داروهایی که در اسید معده تخریب میشوند و یا عوارض گوارشی خیلی زیادی دارند به این شکل ساخته میشوند.
- قرص‌های آهسته‌رهش یا پیوسته‌رهش: روکشی دارند که سبب می‌شود دارو به آرامی و در طول زمان آزاد شود. به این ترتیب دفعات مصرف دارو، عوارض جانبی و قیمت دارو کمتر و پذیرش بیمار نسبت به دارو بیشتر می‌شود.
مصرف انواع نوشیدنی با قرص
- بهترین نوشیدنی برای مصرف قرص آب است. آب سبب می‌شود قرص به دیواره‌ی مری نچسبد و به راحتی از آن عبور کند.
- آب علاوه بر روان کردن حرکت قرص سبب باز شدن راحت آن در معده و جذب مواد شیمیایی موجود در آن می‌شود درحالی که مثلا شیر ممکن است سبب از بین بردن خاصیت آنتی‌بیوتیک‌ها می‌شود یا مانع جذب آهن شود.
- همچنین نوشیدنی‌های داغ مانند چای اثر قرص را از بین می‌برند.
- چای سبز نیز حاوی ویتامین k است و سبب می‌شود داروهایی مانند وارفارین که رقیق کننده‌ی خون هستند اثربخشی خوبی نداشته باشند.
شیر
شیر به دلیل داشتن کلسیم بر داروهای مکمل آهن تاثیر منفی دارد. همچنین کلسیم موجود در شیر داروهای هورمونی تیروئیدی را نیز با مشکل مواجه می‌کند.
آب هویج
مصرف همزمان داروهای ضد آکنه مانند ایزوتروتونوئین با مکمل‌های ویتامین A جذب آن را با اختلال مواجه می‌کند. آب هویج به دلیل داشتن مقادیر بالای ویتامین A نباید با این دارو مصرف شود. البته مصرف روزانه دو لیوان آب هویج مشکلی ایجاد نکرده و مقدار مصرف نباید بیشتر از این مقدار شود.
آب گریپ فوروت
گریپ فوروت ترکیباتی دارد که سبب بر هم زدن فعالیت آنزیمی در بیش از ۵۰ دارو می‌شود. همچنین اثرات بعضی داروها را در خون بالا می‌برد. استاتین‌ها گروهی از داروها هستند که برای پایین آوردن کلسترول خون استفاده می‌شود و آب گریپ فروت با اختلال در عملکرد آنزیم‌ها اثرات این دارو را افزایش می‌دهد.
دیگر داروهایی که نباید همراه با آب گریپ فروت مصرف شود :
- داروهای قلب
- داروهای عفونت
- سکته‌های مغزی و قلبی
- و لخته‌های خونی است.
آب پرتقال
آب پرتقال سبب بالا رفتن سطح پتاسیم در خون می‌شود و با علائمی مانند تپش قلب و گرفتگی عضلات همراه است. مگر در مواردی که فرد فقر آهن داشته باشد و پزشک برای جذب بهتر آهن توصیه به مصرف آب پرتقال می‌کند.
درمان عوارض قرص‌ها
عوارض قرص‌های خواب‌آور زیاد و آزار دهنده است به حدی که گاهی فرد قادر به انجام فعالیت‌های معمول زندگی نخواهد بود.
برای از بین بردن عوارض خوردن قرص‌های خواب‌آور ورزش کرده و آب فراوان بنوشید. عوارض قرص خواب آور شامل خستگی، بی‌حالی، کمبود تمرکز است و اگر در هفته سه بار ورزش کنید می‌توانید این عوارض را کاهش دهید.
درصورتی‌که در عملکرد جنسی مشکل دارید می‌توانید از پزشک بخواهید داروی دیگری را جایگزین کرده و یا دوز مصرف داروها را کاهش دهد.
خشکی دهان یکی از عوارض معمول برای خوردن قرص‌های خواب‌آور است. بهتر است از آدامس‌های بدون قند استفاده کنید یا مکررا آب بنوشید.
یبوست ناشی از خوردن قرص‌های خواب‌آور را با مصرف غلات، میوه ها و سبزیجات حاوی فیبر برطرف نمایید.
زمان مراجعه به پزشک
مصرف برخی قرص‌ها ممکن است برای فرد عوارضی را ایجاد کند. مثلا فرد دچار حالت تهوع یا گیجی شود، مشکل تنفسی داشته باشد، کهیر بزند، دست‌ها و صورت یا گلو ورم کند، حتی ممکن است هوشیاری‌اش را از دست بدهد و از هوش برود. اگر هر کدام از این نشانه‌ها را مشاهده کردید حتما برای ادامه‌ی مصرف قرص از پزشک یا داروساز نظر بخواهید.