دانشگاه آزاد اسلامی
دانشگاه آزاد اسلامی با نام مستعار دانشگاه آزاد، سامانه دانشگاهی غیر‌دولتی است که ستاد مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی در تهران مستقر است و بزرگ‌ترین سامانه دانشگاهی در ایران و یکی از بزرگ‌ترین سامانه‌های دانشگاهی در جهان است. به جز ایران دارای شعبه‌هایی در کشورهای افغانستان، امارات متحده عربی، لبنان و انگلستان است.
دانشگاه آزاد اسلامی دو سال پس از انقلاب فرهنگی ایران در خرداد ۱۳۶۱ به پیشنهاد اکبر هاشمی رفسنجانی و با حمایت امام خمینی (ره) تأسیس شد. برخی از رجال سیاسی ارشد جمهوری اسلامی از جمله احمد خمینی و هاشمی رفسنجانی عضو هیئت امنای آن بوده‌اند. ابتدا عبدالله جاسبی پیشنهاد خود را با هاشمی رفسنجانی در میان گذاشته و هاشمی در خطبه‌های نماز جمعه درباره دانشگاه در شرف تأسیس چنین گفت: یکی از طرق این است که از همین امسال در هر جا که دستمان رسید و شاید کم‌کم به روستا هم بکشد - البته به شهر‌های کوچک به آسانی می‌رسد - مراکزی درست کنیم به نام دانشگاه آزاد.
چهار ماه بعد هاشمی رفسنجانی به‌عنوان رئیس شورای موقت دانشگاه و طی حکمی با سر برگ مجلس، عبدالله جاسبی را به ریاست موقت دانشگاه منصوب کرد. هیئت مؤسس دانشگاه آیت الله خامنه‌ای (رئیس جمهور وقت)، اکبر هاشمی رفسنجانی (رئیس مجلس وقت)، میرحسین موسوی (نخست وزیر وقت)، احمد خمینی (فرزند و رئیس دفتر امام خمینی ره) و عبدالله جاسبی تشکیل جلسه داد و جاسبی را به ریاست دانشگاه منصوب کرد.
اولین واحد دانشگاهی، واحد تهران مرکز با نام پیشین واحد تهران با کد ۱۰۱ بود و بعد از آن واحد تبریز با کد ۱۰۲ بود که دکترکریم زارع آن را تأسیس کرد و در سال‌های ۶۱ تا ۶۳ به عنوان نخستین رئیس واحد دانشگاه آزاد اسلامی، ریاست آن را به عهده داشت. اولین آزمون ورودی دانشگاه در اسفند ۶۱ با شرکت ۳۲ هزار داوطلب در شاهرود، اهواز، تبریز، تهران، رشت، زاهدان، کرمان، مشهد و یزد برگزار شد و حدود ۳ هزار نفر در رشته‌های راه و ساختمان، برق، مکانیک، فیزیک، ریاضی، شیمی، صنایع فلزی، نساجی و حسابداری پذیرفته شدند.
این دانشگاه شامل تمامی واحد‌های دانشگاهی آن بر پایه رنکینگ بین‌المللی URAP با رتبه ۲۲۶ در دنیا و رتبه ۲ در ایران بعد از دانشگاه تهران، از معتبرترین دانشگاه‌ها در ایران محسوب می‌شود. این نظام رتبه‌بندی بر اساس میزان تولیدات علمی کار می‌کند و دانشگاه آزاد اسلامی به صورت یک سامانه دانشگاهی (نه یکایک واحد‌های دانشگاهی به صورت جداگانه) در آن شرکت کرده است.
برند دانشگاه آزاد اسلامی در سال ۱۳۹۲ در دهمین جشنواره ملی قهرمانان صنعت ایران به عنوان یکی از ۱۰۰ برند برتر ایران شناخته شد.
هیئت مؤسس
اعضای هیئت مؤسس دانشگاه اکبر هاشمی رفسنجانی (رئیس) عبدالله جاسبی، عبدالکریم موسوی اردبیلی، میرحسین موسوی و احمد خمینی بودند. پس از رحلت احمد خمینی حسن خمینی جانشین وی در هیئت مؤسس شد.
در سال ۱۳۸۹ خورشیدی، شورای عالی انقلاب فرهنگی با تغییر اساسنامه دانشگاه تعداد اعضاء هیئت مؤسس را به ۹ نفر افزایش داد. مطابق با این مصوبه، آقایان حسن حبیبی، علی‌اکبر ولایتی، محسن قمی و حمید میرزاده به اعضای هیئت مؤسس افزوده شدند که پس از فوت حسن حبیبی و تصویب هیئت مؤسس و شورایعالی انقلاب فرهنگی علی‌اکبر ناطق نوری جایگزین او شد.
در اسفندماه ۱۳۹۳ هاشمی رفسنجانی رئیس هیئت مؤسس دانشگاه آزاد اسلامی، علی‌محمد نوریان را به سمت دبیرکل هیئت مؤسس انتخاب کرد. پس از فوت هاشمی رفسنجانی، علی‌اکبر ولایتی با حکم رهبر انقلاب به ریاست هیأت مؤسس دانشگاه انتخاب شد.
در ۲ مرداد ۱۳۹۶ رسانه‌های ایران از استعفای ناطق نوری از هیئت مؤسس دانشگاه آزاد خبر دادند. بر این اساس ناطق نوری در پاسخ به نامه یک عضو هیأت علمی دانشگاه که نظر وی را درباره تغییرات پدید آمده در دانشگاه آزاد اسلامی سؤال کرده بود، پاسخ داده‌است: «بنده از عضویت در هیئت مؤسس استعفا داده‌ام و اصلاً در جریان آنچه در دانشگاه آزاد وی می‌گذرد نیستم و به هیچ وجه در امور دانشگاه دخالت نداشته و ندارم؛ بنابراین آنچه در مورد اینجانب گفته می‌شود بشدت تکذیب می‌شود.»
هیئت امناء
هیئت امناء که عالی‌ترین مرجع تصمیم‌گیری در مورد این دانشگاه است تشکیل شده از: سه نفر از اعضای هیأت مؤسس که حتماً یک نفر از آن‌ها باید روحانی باشد (در حال حاضر: علی‌اکبر ولایتی، سید حسن خمینی، عبدالله جاسبی)، رئیس دانشگاه (محمدمهدی طهرانچی)، وزیر بهداشت (سعید نمکی) و وزیر علوم (منصور غلامی)، رئیس نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها (مصطفی رستمی) و سه نفر از اعضای هیأت علمی تمام وقت دانشگاه‌ها در مرتبه دانشیاری یا بالاتر که هیچ‌گونه سمت مدیریتی و حکومتی غیر از تدریس و پژوهش نداشته باشند به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی (محمدمهدی طهرانچی، فریدون عزیزی، فرهاد رهبر).
مدیریت دانشگاه
مدیریت دانشگاه آزاد اسلامی توسط ریاست عالیه آن صورت می‌گیرد. ریاست عالیه این دانشگاه، توسط هیئت امناء این دانشگاه منصوب می‌شود. دانشگاه آزاد اسلامی همانند دیگر مؤسسات آموزشی در ایران، زیر نظر شورای عالی انقلاب فرهنگی فعالیت می‌کند. نوع مدرک اعطایی به فارغ‌التحصیلان این دانشگاه، به صورت مستقل و از طرف دانشگاه آزاد اسلامی اعطا می شود. این دانشگاه عضو اتحادیه دانشگاه‌های جهان اسلام است.
رؤسای دانشگاه آزاد اسلامی
- عبدالله جاسبی از تابستان ۱۳۶۱ تا اسفند ۱۳۹۰
- فرهاد دانشجو از اسفند ۱۳۹۰ تا شهریور ۱۳۹۲
- حمید میرزاده از شهریور ۱۳۹۲ تا اردیبهشت ۱۳۹۶
- علی‌محمد نوریان از اردیبهشت ۱۳۹۶ تا ۲۵ تیر ۱۳۹۶
- فرهاد رهبر از ۲۵ تیر ۱۳۹۶ تا ۲۸ مرداد ۱۳۹۷
- محمدمهدی طهرانچی از ۲۸ مرداد ۱۳۹۷ تاکنون
روسای دانشگاه آزاد اسلامی بوده اند.
رشته‌های ارائه شده در دانشگاه آزاد
دانشگاه آزاد اسلامی تقریبا تمامی رشته های تحصیلی را در اکثر واحد‌های خود ارائه داده است. یعنی اگر شما در دوران دبیرستان در یکی از رشته‌های ریاضی و فیزیک ، علوم تجربی و یا علوم انسانی مدرک دیپلم را اخذ کرده باشید می‌توانید به راحتی در رشته تحصیلی مورد علاقه خود در دانشگاه‌های آزاد ادامه تحصیل داده و مدارک دانشگاهی را با بالاترین کیفیت آموزش دریافت نمایید. در دانشگاه آزاد، تقریبا در تمام رشته‌های تحصیلی می‌توان تا مقطع دکترا ادامه تحصیل داد.
شهریه دانشگاه آزاد اسلامی
شهریه دانشگاه آزاد به دو دسته شهریه ثابت و شهریه متغیر تقسیم می‌شود. شهریه ثابت، شهریه‌ای است که بر اساس نیمسال ورودی هر دانشجو تعیین می‌شود و تا پایان تحصیلات وی تا پایان سنوات مجاز بدون افزایش خواهد بود. شهریه ثابت نیز طبق تعداد واحد‌های اخذ شده دانشجو در طول هر ترم تحصیلی مشخص می‌شود و از وی اخذ خواهد شد.
سومین دانشگاه جهان از دیدگاه شمار دانشجو
ده دانشگاه نخست جهان از دیدگاه شمار دانشجو عبارتند از:
- دانشگاه ایندرا گاندی در هندوستان
- دانشگاه آزاد بنگلادش
- دانشگاه رام خام هائنگ در تایلند
- دانشگاه ایالتی اوهایو در آمریکا
- دانشگاه آزاد امبدکار در هند
- دانشگاه ایالتی نیویورک در آمریکا
- دانشگاه ایالتی کالیفرنیا در آمریکا
- دانشگاه دهلی در هند
آمارهای کلی
تاکنون ۲،۴۰۰،۰۰۰ نفر از این دانشگاه فارغ‌التحصیل شده و ۱،۳۵۰،۰۰۰ دانشجو در آن مشغول تحصیل هستند و حدود ۳۴،۰۰۰ عضو هیات علمی و ۳۱،۰۰۰ نفر پرسنل در آن مشغول کار هستند. این افراد در ۳۵۷ واحد و مرکز دانشگاهی و در فضایی حدود ۱۴،۰۰۰،۰۰۰ متر مربع فضای آموزشی و رفاهی مشغول به تحصیل یا کار هستند. دانشگاه همچنین دارای ۶۰۰ مدرسه با حدود ۶۰،۰۰۰ دانش آموز است در حال حاضر ۱۰ مجمتع بیمارستانی این دانشگاه در حال فعالیت هستند و ۱۰ مجتمع بیمارستانی دیگر نیز به زودی به این مجموعه اضافه خواهند شد.
مراکز پژوهشی
در حال حاضر دانشگاه آزاد اسلامی دارای ۲۸ مرکز و پژوهشکده می‌باشد. برخی از مراکز مهم تحقیقاتی عبارتند از: مرکز تحقیقات فیزیک پلاسما، مرکز عالی بین‌المللی تحقیقات بین رشته‌ای (CEIS)، مرکز مطالعات استراتژیک، مرکز تحقیقات گیاهان دارویی اردبیل، مرکز مطالعات و تحقیقات محیط زیست و انرژی (CEEVS)، مرکز تحقیقات باستان‌شناسی (واحد ابهر)، مرکز تحقیقات تهران پزشکی، مرکز تحقیقات شیر و فرآورده‌های آن (واحد کرج)، مجتمع آزمایشگاهی و مزارع تحقیقاتی (واحد بروجرد)، مرکز تحقیقات کشاورزی (واحد دامغان) مزارع آموزش تحقیقاتی و گلخانه‌ای (واحد جیرفت)، مزارع آموزشی و تحقیقاتی(واحد رودهن).
تولیدات علمی
طبق آخرین آمار دریافت شده از پایگاه Scopus، در پنج ماه اول سال ۲۰۰۹ دانشگاه آزاد با ۱۰۷۹ مقاله در سطح کشور موفق به کسب رتبه اول در تولید مقالات علمی شده است.
به طور کلی توسط این دانشگاه تاکنون ۱۴۵۵ کتاب تالیف، ۳۹۱ کتاب ترجمه، مقاله ۳۳۶۷ در نشریات ISI و ۴۹۸۲ مقاله در نشریات علمی، پژوهشی منتشر شده است.
طبق آمار سال ۱۳۸۴ تعداد ۹۷۰ مقاله ISI و ۱۹۲۰ مقاله علمی پژوهشی و ۲۳۰۰ مقاله نیز در کنفرانس‌های خارجی، توسط این دانشگاه منتشر شده است. ۳۲۱۲ طرح تحقیقاتی اجرا شده و ۳۰۹۸ طرح تحقیقاتی نیز در حال اجرا بوده است. تعداد ۳۳۲ عنوان اختراعات و ابداعات دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی نیز به ثبت رسیده اند که برخی از آنان موفق به دریافت جوایز بین‌المللی گردیده اند.