اردبیل
اردبیل یکی از شهرهای ایران و مرکز استان اردبیل در شمال باختری ایران است. این شهر همچنین مرکز شهرستان اردبیل است. اردبیل از شهرهای باستانی و تاریخی ایران است.
| اطلاعات شهر | |
|---|---|
| کشور: | ایران |
| استان: | اردبیل |
| شهرستان: | اردبیل |
| بخش: | مرکزی |
| نام(های) پیشین: | آرتاویل، اورتابئل |
| سال شهر شدن: | ۸۰۰۰ سال پیش |
| جمعیت: | ۵۸۸٬۰۰۰ نفر (۱۴۰۰) |
| رشد جمعیت: | ۱۰٪+ (۵سال) |
| مساحت: | ۷۰ کیلومتر مربع |
| ارتفاع: | ۱۳۳۸ متر |
| شهردار: | محمود صفری |
| شناسهٔ ملی خودرو: | ایران ۹۱ (ب، ج، د، ق، ه، ی، و، م) |
| کد آماری: | ۱۱۹۵ |
| میانگین دما: | ۵/ ۸+ |
| میانگین بارش: | ۳۱۵ |
| روزهای یخبندان: | ۱۳۰ روز |
این شهر در نزدیکی مرز جمهوری آذربایجان بوده، دارای ارتفاع زیاد و از سردترین شهرهای ایران است که جاذبه‌های طبیعی زیادی دارد. زبان مردم استان اردبیل ترکی آذربایجانی است.
جغرافیا
شهر اردبیل در ارتفاع ۱۵۰۰ متری از سطح دریا و میان کوه‌های باغرویا طالش و سبلان (ساوالان) واقع در رشته کوه البرز در فلات ایران جای گرفته است. این شهر دارای زمستان‌های سرد و تابستان‌های ملایم است.
جغرافیای جمعیتی
جمعیت این شهر حدود 8۰۰ هزار نفر (با حومه) است و مذهب اکثر مردم اردبیل اسلام (شیعه دوازده امامی) بوده و جمعیت مسیحی شهر که همگی ارمنی بوده‌اند در ۵۰ سال گذشته شهر را ترک نموده‌اند.
نام اردبیل
غالب صاحب نظران نام قدیمی شهر را آرتاویل و از ریشه اوستایی می‌دانند. این نام از ترکیب دو کلمه «آرتا» به معنی مقدس (که در فارسی میانه تبدیل به «ارد» شده است و در کلماتی نظیر «اردشیر» آمده است) و «ویل» به معنی شهر تشکیل شده که با هم معنی شهر مقدس را می دهند. مردم تالش زبان به اين شهر «آردويل» می‌گويند.
اردبیل از مناطق بسیار قدیمی ایران است که بر اساس شواهد و قرائن یافت شده، در حدود ۵ هزار سال قدمت دارد. در لوحه‌های گلی سومریان از این شهر به نام «آرتا» یا «آراتتا» یاد شده است. در اردبیل آثار تاریخی وجود دارد که نشان از قدمت بالای این شهر دارد. این آثار عبارت‌اند از: دهکده‌ی آتشگاه، شهرهیر، شهریور و مسجد جامع اردبیل که در قدیم آتشکده بوده است. استان اردبیل در طول دوره‌های تاریخی اسامی متفاوت دیگری همچون دارالارشاد، دارالملک، دارالعرفان، دارالامان و اردویل داشته است.
اقتصاد
کشاورزی و دامداری عمده فعالیت‌هایی است که اردبیلی‌ها انجام می‌دهند؛ اما زمین‌های کشاورزی و دام‌ها در خارج از شهر قرار دارند. صنایع دستی تولید شده توسط روستاییان و عشایر نیز سهم زیادی در اقتصاد این شهر و به طور کلی استان اردبیل دارند. امروزه گردشگری تحول زیادی را در اردبیل به وجود آورده و مشاغل زیادی در آن ایجاد شده‌اند. آب و هوای خوب و وجود جاذبه‌های تاریخی و طبیعی متعدد در اردبیل و اطراف آن این فرصت را به شهر داده که در صنعت گردشگری خودی نشان دهد و درآمد خوبی را به دست آورد.
مشاهیر
- شیخ صفی‌الدین اردبیلی: نیای بزرگ دودمان صفویان از سادات بومی اردبیل است.
- شاه اسماعیل صفوی: اولین شاه، موسس و بانی سلسله صفویه.
- الهی اردبیلی: جلال‌الدین حسین بن شرف الدین عبدالحق اردبیلی متخلص به الهی، شاعر، متصوف، متکلم، فقیه و ریاضی‌دان بزرگ اسلامی در دهه هشتم و نهم هجری.
- مقدس اردبیلی: از علما و فقهای شیعه امامیه در قرن دهم هجری.
- حاج باباخان اردبیلی: سیاستمدار ایرانی در دورهٔ جنبش مشروطه بود.
- صدرالممالک اردبیلی: از شاعران ترکی سرای و همچنین فارسی سرای دوره قاجار.
- سید عبدالکریم موسوی اردبیلی: از مراجع تقلید شیعه ایرانی، رئیس سابق دیوان عالی کشور و دانشگاه مفید قم.
- رحیم علی‌آبادی: کشتی‌گیر ایرانی و سومین مدال‌آور کشتی فرنگی ایران در رقابت‌های قهرمانی جهان.
- علی دایی: بازیکن و سرمربی سرشناس فوتبال ایران.
- کریم انصاری فرد: از بازیکنان فوتبال ایران.
- نصرالله ناصح پور: از استادان ردیف‌های آواز ایرانی و از اعضای هیئت مدیره خانه موسیقی ایران.
- غفور جدی اردبیلی: سرلشکر خلبان ایرانی.
- جواد علیزاده: کارتونیست و کاریکاتوریست ایرانی و مدیرمسئول، صاحب امتیاز و سردبیر مجله طنز و کاریکاتور.
- حسین رضازاده: ملی‌پوش سابق تیم ملی وزنه‌برداری ایران و از اعضای شورای شهر تهران.
- فرهاد قائمیان: بازیگر سرشناس سینما و تلویزیون ایران.
- سلیم مؤذن‌زاده اردبیلی: از مداحان مشهور اهل بیت.
- رحیم مؤذن‌زاده اردبیلی: اذان گوی مشهور ایرانی و تاریخی جهان اسلام در آواز بیات ترک و در گوشه روح الارواح است.
- علی نیکزاد: سیاستمدار و وزیر راه و شهرسازی سابق دولت محمود احمدی‌نژاد.
- جابر عناصری: استاد و شاهنامه‌پژوه، ایران‌شناس و تعزیه‌شناس ایرانی.
- بابا صفری: مولف و تاریخ‌نگار ایرانی بود که کتاب اردبیل درگذرگاه تاریخ از اوست.
- ناصر چشم‌آذر: موسیقی‌دان، آهنگ‌ساز و تنظیم کننده ایرانی است.
- ودود مؤذن: نقاش، خواننده، نوازنده و پیکرتراش ایرانی است.
- محمدرضا حسین زاده: مدیر عامل بانک ملی ایران
- عبدالرحمن عالم: استاد برجسته علوم سیاسی دانشگاه تهران و صاحب آثار ارزشمند در زمینه علم سیاست می‌باشد.
غذاهای سنتی شهر اردبیل
از غذاهای سنتی اردبیل می‌توان به یرآلما کبابی، کباب شیشلیک، آلبالو پلو، لپه خورشت، اوماج آشی، آش دوغ، سوتلی آش، یارما آشی، بزباش، پیچاق قیمه، تاس‌کباب، ترحلوا، دومه کباب، باستیرما پلو، ترشی‌قورمه، چیغیرتما، حلوای سیاه، حلوای زرد، حلوای زنجبیل، خشیل، خورش قاتق، ساج‌ایچی، سوغان‌سو، قورمه سبزی، قویماق، قیساوا، قیقاناق، کوفته، لونگی و هرا اشاره کرد.
سوغات اردبیل
حلوا سیاه یا قره حلوا، عسل، سرشیر ،تخمه آفتابگردان، فطیر ، حلوای زنجبیلی ، باقلوای اردبیلی و نان برنجی خلخال از سوغات اردبیل هستند.
صنایع دستی
قالی بافی، گلیم بافی، جاجیم بافی، مسند بافی، لباس‌های محلی دست دوز، مس و سازهای سنتی از صنایع دستی این شهر به شمار می‌روند.
اماکن دیدنی و گردشگری
بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی
برای علاقه‌مندان به آثار تاریخی بازدید از مهم‌ترین اثر شهر اردبیل به نام بقعه شیخ صفی الدین توصیه می‌شود. بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی مجموعه‌ای باشکوه با معماری و کاشی‌کاری‌های معرق و مقرنس، منبت‌های بی نظیر و خطاطی‌های هنرمندان یادگاری از دوره صفویه است. در این مجموعه مقبره شاه اسماعیل اول و چند تن از کشته‌شدگان جنگ چالدران را خواهید دید. قسمت‌های مختلف این مجموعه عبارت‌اند از چینی خانه، جنت سرا، خانقاه، چله خانه، شهیدگاه، چراغ خانه و حرمخانه. این محل یکی از مهم‌ترین مکان‌های ملی و سیاسی در زمان صفویه بوده است و این مقبره به شکل برجی استوانه‌ای است و گنبد کوتاهی بر بالای آن قرار دارد. این اثر تاریخی در سال ۲۰۱۰ در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت جهانی رسیده است. برای بازدید از این بقعه تاریخی باید به خیابان شیخ صفی و میدان عالی قاپو بروید.
آبگرم‌های معدنی اردبیل
یکی از جاذبه‌های مهم این منطقه وجود آبگرم‌های معدنی است که خاصیت درمانی و شفابخش دارند؛ بدین جهت سالانه گردشگران زیادی را به سوی خود جذب کرده و به خرید بلیط هواپیما مشتاق می‌کند. استان اردبیل دارای ۱۱۸ چشمه آبگرم است و در شهرهای سرعین، خلخال، نیر، مشگین شهر و اردبیل پراکنده‌اند؛ چند مورد از آبگرم‌های این منطقه عبارت‌اند از سردابه، بیله درق، خلخال سوئی، قوتورسوئی، بوشلی و قینرجه. این آبگرم‌ها خواص شیمیایی و درمانی با درجه حرارت متفاوت دارند و برای بسیاری از بیماری‌های مفاصل مفید هستند.
دریاچه شورابیل
در جنوب شرقی شهر اردبیل، دریاچه شورابیل زیبا خودنمایی می‌کند که به عنوان تنها دریاچه طبیعی داخل شهری در ایران است. این دریاچه دارای آب شور بوده و قدمتی بیشتر از دریاچه ارومیه دارد. این منطقه دارای فضای سبز، تپه، دریاچه‌ای نقره‌ای همراه با امکانات تفریحی مناسبی است که می‌تواند محلی عالی برای گذراندن یک روز شاد و مفرح باشد. در زمان‌های گذشته به دلیل شوری و لجن طبی شهرت زیادی داشت و در سال‌های اخیر نیز با افزودن آب شیرین به این دریاچه امکان پرورش ماهی فراهم شده است؛ همچنین امکاناتی نظیر قایق رانی، پیست دو و میدانی، دوچرخه سواری، باغ وحش و رستوران در وسط دریاچه وجود دارند. هر ساله صدها پرنده مهاجر از روسیه به این دریاچه می‌آیند و شکار در این منطقه ممنوع است.
جنگل فندقلو
جنگلی سرسبز با مناطقی بکر گردشگران زیادی را روانه این سمت از اردبیل می‌کند. جنگل فندقلو در میان دو استان گیلان و اردبیل واقع شده و در میان جنگل نیز آبگرم و درختان میوه زیادی وجود دارند. جنگل فندقلو در ۱۰ کیلومتری جنوب شرق شهرستان نمین قرار دارد.
دریاچه نئور
یکی از زیباترین مناطق گردشگری در استان اردبیل کوه باغرو است که دریاچه‌ای زیبا در 36 کیلومتری آن قرار دارد. قزل آلای رنگین کمان در این دریاچه پرورش داده می‌شود. با اینکه دسترسی به دریاچه نئور کمی سخت است اما به تماشای زیبایی‌هایش می‌ارزد. این دریاچه مابین شهر اردبیل و خلخال قرار دارد و از درخشان‌ترین جاهای اردبیل به شمار می‌رود.
بازار بزرگ اردبیل
بازار بزرگ و قدیمی شهر اردبیل یکی از مکان‌های دیدنی و به یادگار مانده از دوره صفویه است و این بازار دارای چندین تیمچه، حمام، مسجد و سرا است که با تاریخچه غنی خود هنوز هم سرپا هستند. تاریخچه این بازار به سده‌های ۷ و ۸ هجری قمری بازمی‌گردد و این بازار قدیمی جزو جاذبه‌های گردشگری شهر به شمار می‌رود. طاق‌های جناغی و گنبدهای ساده دارای زیبایی چشم نوازی هستند؛ همچنین محوطه داخلی بازار با نور و روشنایی توسط روزنه‌های موجود در پوشش‌های گنبدی دیده می‌شود و بخش‌های مختلف این بازار عبارت‌اند از: چهار سوق یا بازار بزرگ قیصریه، بازار اصلی، بازار چاقوسازان، راسته پارچه فروشان، سراجان، بازار زرگران، راسته کفاشان، مسگران، راسته پیر عبدالملک و علافان.
کلیسای مریم مقدس
یکی از دیدنی‌های مذهبی این شهر کلیسایی قدیمی است که در سال ۱۸۷۶ میلادی توسط خانواده گالوست میرزایان و اهتمام خاچاطور شهبازیان ساخته شده و تا سال ۱۹۴۴ میلادی نیز مورد استفاده قرار می‌گرفته است. این بنا خانواده‌های مسیحی را روانه این شهر می‌کند. بنای کلیسا آجری است و در داخل بنا نیز نقاشیهای زیبایی به چشم می‌خورند، اما قسمت‌های مربوط به حمام و مدرسه در این کلیسا از بین رفته‌اند. در اطراف این کلیسا می‌توانید به پارکینگ، رستوران، بوفه و پوشش شبکه عالی دسترسی داشته باشید.
آبشار و پیست اسکی آلوارس
آلوارس نام روستایی در دامنه سبلان و ۱۲ کیلومتری سرعین است که دارای بزرگ‌ترین پیست اسکی در زمستان است. در اطراف آن چشمه‌های متعدد و رودخانه خیاوچای افراد را حیرت‌زده خواهد کرد. این پیست ۹ ماه در سال قابلیت اسکی دارد و در ۱۲ ماه از سال نیز پوشیده از برف است.
آداب و رسوم محلی
اردبیل دارای آداب و رسوم محلی متنوعی است که جزو تاریخ و فرهنگ این منطقه محسوب می‌شوند. به برخی از این آداب و رسوم اردبیلی اشاره می‌کنیم:
از میان رسوم مختلفی که در شهرهای اردبیل وجود داشته است، می‌توان به رسم پارچه‌کَسدی اشاره کرد که امروزه تنها در برخی از مناطق استان انجام می‌شود. پارچه‌کَسدی به جشنی زنانه گفته می‌شد که پیش از جشن عروسی برگزار می‌شد و در آن زنان فامیل برای عروس، لباس می‌دوختند.
آیین‌های نوروز و عزاداری محرم نیز از جمله آداب و رسوم مهمی هستند که با همان حال و هوای سنتی و اصیل در شهرهای اردبیل برگزار می‌شوند. این آیین‌ها همراه با مراسم‌ها، عزاداری، موسیقی و شعر مردمی این منطقه همواره جذابیت بسیاری داشته و مورد توجه قرار می‌گیرند.