تبخال
تبخال عفونتی است که توسط HSV (ویروس هرپس سیمپلکس) ایجاد می‌شود. این ویروس دستگاه تناسلی خارجی، ناحیه مقعد، سطوح مخاطی و پوست سایر نواحی بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
| اطلاعات بیماری | |
|---|---|
| نام های دیگر: | هرپس سیمپلکس |
| نشانه ها: | ظهور ضایعات تاولی روی زبان، دهان، چانه، گونه یا داخل بینی احساس درد در داخل دهان یا زبان ورم لب‌ها دشواری بلع گلودرد تورم غدد لنفاوی بالا رفتن دمای بدن سردرد کم آبی بدن حالت تهوع |
| علت(ها): | هرپس سیمپلکس نوع 1 (1- HSV) که معمولاً زخم‌های تبخال را در لب‌ها ایجاد می‌کند. هرپس سیمپلکس نوع 2 (2- HSV) یا هرپس ژنیتال واریسلازوستر (زونا) ویروس اپشتین بار سیتومگالو ویروس ویروس روزه آلا هرپس ویروس همراه سارکوم کاپوزی |
تبخال یک بیماری دراز مدت است. با این حال بسیاری از افراد حتی با وجود داشتن ویروس، هرگز علائمی از خود نشان نمی‌دهند.
علائم این بیماری شامل تاول، زخم، درد هنگام ادرار، تبخال و ترشحات واژینال هستند. اگرچه درمانی برای تبخال وجود ندارد، اما این بیماری با استفاده از داروها، درمان‌های خانگی و طب سنتی قابل درمان است.
انواع تبخال
تبخال لثه
حالتی شدیدتر از تبخال لب که لثه را درگیر می‌کند، همچنین این بیماری می‌تواند از طریق استفاده از ظرف، فنجان و بطری مشترک و مکیدن انگشت در دهان گسترش یابد.
تبخال تناسلی
تبخال ناحیه تناسلی از راه آمیزش انتقال می‌یابد این عفونت در مردان و زنان می‌تواند رخ دهد، از جمله نواحی که امکان درگیری آن‌ها وجود دارد عبارتند از:
- مجرای تناسلی
- ران‌ها
- آلت تناسلی
تبخال مری
این نوع از تبخال سبب احساس درد در هنگام بلعیدن غذا می‌شود.
تبخال چشمی
تبخال چشمی یک عفونت عود کننده ویروسی است که ناشی از آلودگی با ویروس تبخال ساده است. این بیماری شایع‌ترین علت کوری ناشی از بیماری‌های قرنیه‌ای در آمریکاست در حالی که در ایران شایع‌ترین علت کوری قرنیه‌ای، بیماری تراخم است؛ گرچه تبخال چشمی در ایران نیز شایع است. بر اساس مطالعات اگر فردی یکبار دچار تبخال چشمی شود به احتمال ۵۰٪ شانس عود دارد. تبخال چشمی می‌تواند تولید یک زخم دردناک روی پلک یا سطح چشم کند و سبب التهاب و ورم قرنیه شود.
علائم
بیشتر افراد تا ماه‌ها یا سال‌ها پس از آلوده شدن، هیچ گونه علائمی را تجربه نمی‌کنند. افرادی که در دوره ابتدایی علائم دارند، معمولاً حدود ۴ روز پس از مواجهه (بین ۲ تا ۱۲ روز) این علائم در آن ها بروز می‌کند.
بسیاری از افراد مبتلا به HSV با عود تبخال روبرو هستند. بیشترین عودها در زمانی که فرد برای اولین بار آلوده می‌شود، روی می‌دهد. با این حال با گذشت زمان، دوره‌های بهبودی طولانی‌تر می‌شوند و هر دوره شدیدتر می‌شود.
برخی از علائم ابتلا به تبخال لب:
- ورم لب‌ها
- دشواری بلع
- تورم غدد لنفاوی
- بالا رفتن دمای بدن
- کم آبی بدن
علائم عفونت اولیه
عفونت اولیه اصطلاحی است که در زمانی که فرد برای اولین بار به تبخال دستگاه تناسلی مبتلا می‌شود، بکار می‌رود. علائم بیماری بسیار شدید است و شامل موارد زیر است:
- ترشحات واژینال
- درد و خارش
- غدد لنفاوی حساس به لمس و بزرگ شده
- درد در زمان ادرار
- درجه حرارت بالا (تب)
- ضعف (احساس بدحالی)
- بروز تبخال در اطراف دهان
در بیشتر موارد زخم ها بهبود می‌یابند و هیچ آثاری در فرد دیده نمی‌شود.
علائم عود عفونت
علائمی که در صورت عود عفونت رخ می‌دهند، شدت کمتری دارند و بیشتر از مرحله اولیه عفونت بطول نمی‌انجامند، این علائم بیش از ۱۰ روز طول نمی‌کشند و شامل موارد زیر هستند:
- سوزش و خارش در اطراف دستگاه تناسلی پیش از ظاهر شدن تاول
- تبخال در اطراف دهان
- تاول های قرمز
در نهایت، عود مجدد کمتر روی می‌دهد و شدت کمتری دارد.
علت
تبخال لب، در واقع نوعی ضایعه عفونی است که بر اثر فعالیت ویروس HSV در بدن ایجاد می‌شود؛ این بیماری ویروسی انواع مختلفی دارد و می‌تواند در مناطق متفاوتی پدیدار شود. پاتوژنها (عوامل بیماری زا)، که بیشتر به نوع 1 (HSV1) و نوع 2 (HSV2) تقسیم می‌شوند، اغلب سبب ایجاد تبخال در دستگاه تناسلی و لب هستند.
نوع 1 عمدتاً سبب ایجاد تبخال در ناحیه لب می‌شود و نوع 2 دستگاه تناسلی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. ویروس‌ها همچنین امکان دارد در حین انجام عمل جنسی از ناحیه تناسلی نیز به لب منتقل شوند.
هنگامی که HSV بر روی سطح پوست یک فرد آلوده وجود دارد، می‌تواند به راحتی از طریق پوست مرطوبی که اطراف دهان، مقعد و دستگاه تناسلی را می‌پوشاند، به شخص دیگری منتقل شود. این ویروس ممکن است از طریق نواحی دیگر پوست و همچنین چشم ها به فرد دیگری انتقال یابد.
امکان ابتلای انسان به HSV با لمس شی، سطح کار، دستشویی یا حوله‌ای که توسط شخص آلوده لمس شده است وجود ندارد. عفونت می‌تواند به دنبال موارد زیر روی دهد:
- داشتن رابطه جنسی واژینال یا مقعدی محافظت نشده
- داشتن رابطه جنسی دهانی با شخص مبتلا به تبخال
- تماس جنسی با فرد آلوده
احتمالاً ویروس درست پیش از ظاهر شدن تاول، پس از بروز آن و تا زمان بهبودی کامل تاول می‌تواند انتقال یابد. HSV با وجود نبود هرگونه علائم شیوع، باز هم می‌تواند به شخص دیگری منتقل شود، اگرچه این مورد با احتمال کمتری همراه است.
در صورتی که یک مادر مبتلا به تبخال تناسلی در هنگام زایمان تبخال داشته باشد، احتمال انتقال عفونت به کودک وجود دارد.
درمان
درمان‌های خانگی
- مصرف داروهای مسکن مانند استامینوفن یا ایبوپروفن
- نشستن در وان دارای آب‌گرم
- استعمال وازلین در ناحیه متأثر
- اجتناب از لباس‌های تنگ در اطراف ناحیه متأثر
- شستشوی کامل دست‌ها، به خصوص پس از لمس ناحیه متأثر
- اجتناب از انجام فعالیت‌های جنسی تا زمان رفع علائم
- همچنین استفاده از بسته‌های یخ نیز می‌تواند کمک کننده باشد. از تماس مستقیم یخ با پوست بپرهیزید، و همیشه در ابتدا آن را در دستمال یا حوله بپیچانید.
روش‌های دارویی
هیچ دارویی نمی‌تواند مانع از بروز ویروس تبخال شود. پزشکان ممکن است برای جلوگیری از تکثیر ویروس، ضد ویروسی مانند آسیکلوویر را تجویز کنند. داروهای ضد ویروسی کمک می‌کنند شیوع ویروس سریع‌تر از بین رود و شدت علائم را نیز کاهش می‌دهند.
پزشکان معمولاً در اولین دوره ی بروز علائم در فرد، ضد ویروسی تجویز می‌کنند. از آنجا که عود مجدد معمولاً خفیف است، غالباً به درمان نیازی ندارد.
درمان دوره‌ای و درمان سرکوب کننده
درمان دوره‌ای عموماً برای افرادی است که در مدت یک سال کمتر از شش عود دارند. پزشکان ممکن است با بروز هر دوره از علائم، یک دوره ۵ روزه آنتی ویروس تجویز کنند.
در صورت بروز بیش از شش عود در سال، پزشکان درمان سرکوبگر را تجویز می‌کنند. در برخی موارد، توصیه پزشک بر این است که فرد روزانه به طور منظم درمان ضد ویروسی دریافت کند. هدف در اینجا جلوگیری از عود مجدد است. اگرچه درمان سرکوبگر خطر انتقال HSV به شریک جنسی را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد، اما هنوز هم این خطر وجود دارد.
درمان‌های طب سنتی
عسل
برای درمان سریع تبخال، کافی است روی آن عسل بزنید، البته دقت کنید که بعد از آن، عسل به زبانتان برخورد نکند.
عسل یک ضد ویروس طبیعی است که در مقابل ویروس هرپس (ویروس تبخال) بسیار مقاوم است.
آلوئه‌ورا
آلوئه‌ورا برای مقابله با شیوع تبخال، به ویژه در مورد تبخال تناسلی، مفید است؛ زیرا به التیام جراحات کمک می‌کند، زخم ها را التیام خواهد بخشید و درد و التهاب را تسکین خواهد داد.
ژل آلوئه‌ورا را در ناحیه متاثر بمالید. بگذارید خشک شود و سپس آن را با دستمال خیس و گرم پاک کنید. این کار را چندین بار در روز به مدت سه تا چهار روز انجام دهید.
بادرنجبویه
بادرنجبویه برای کاهش شدت شیوع تبخال لب مفید است؛ به علاوه، اثرات ضد ویروسی و ضد باکتری دارد و مصرف موضعی این گیاه علائم تبخال را سریعاً برطرف می‌کند.
چند بار در روز به مدت چند روز چای بادرنجبویه بنوشید تا علائم فروکش کند. برای سه یا چهار بار در روز، کیسه‌های چای بادرنجبویه و یا روغنش را روی منطقه بمالید.
همچنین می‌توانید این ناحیه را با چای بادرنجبویه بشویید.
به همین ترتیب، کمی عصاره بادرنجبویه روی منطقه آسیب دیده بمالید و بگذارید تا خشک شود؛ این کار را چند بار در روز انجام دهید.
توصیه‌ها:
- مصرف خوراکی بادرنجبویه برای افرادی که از کم‌کاری تیروئید رنج می‌برند توصیه نمی‌شود. چون در اکثر موارد بادرنجبویه تأثیر بدی روی غده تیروئید دارد.
- اگر به ترکیبات بادرنجبویه حساسیت داشته باشید، این گیاه سبب بروز ورم معده، دردهای شکمی، استفراغ یا حالت تهوع می‌شود.
ریشه شیرین
ریشه شیرین بیان سیستم ایمنی را تقویت می‌کند و با ویروس تبخال مبارزه می‌کند. این ماده یک جز فعال به نام گلیسیرین دارد که مزایای ضد ویروسی و ضد التهابی دارد.
یک قاشق سوپ‌خوری آب و یک قاشق سوپ‌خوری پودر ریشه شیرین بیان را مخلوط کنید. آن را به منطقه آسیب دیده بزنید و برای چند ساعت رهایش کنید. این کار را سه یا چهار بار در روز انجام دهید تا تبخال از بین برود.
همچنین می‌توانید یک لایه نازک از عصاره ریشه شیرین بیان مایع، کرم و یا ژل در منطقه آسیب دیده را به کار ببرید.
توصیه‌ها:
سیر
سیر، پیازچه و پیاز اثرات ضد ویروسی داشته و استفاده از آن‌ها به‌صورت موضعی بر بهبود تبخال لب موثر است. این مواد حالت خورندگی دارند و مصرف زیاد آن‌ها ضایعه را زخمی و خشک می‌کند. یک سیر خرد شده را در ناحیه آسیب دیده قرار داده و بگذارید به مدت 10 الی 15 دقیقه بماند.
این کار را چند بار در روز به مدت دو روز، و یا تا زمانی که شاهد بهبود آن هستید، انجام دهید. این درمان ممکن است سبب احساس سوزش شود. همچنین میتوان هر روز دو یا سه بار از روغن سیر در مناطق متاثر استفاده کنید.
برای تهیه روغن سیر، چند حبه سیر تازه را در روغن زیتون بپزید تا آن‌ها قهوه‌ای شوند و سپس روغن را فشار دهید. می‌توانید هر روز یک یا دو حبه سیر له‌شده را بخورید. این کار همچنین به عنوان یک اقدام پییشگیرانه کارساز خواهد کرد.
روغن اسطوخودوس
روغن اسطوخودوس دارویی گیاهی است که اگر به مدت یک هفته روی تبخال قرار گیرد، علاوه بر ضد عفونی کردن محل تبخال، موجب درمان آن نیز می‌شود.
سرکه سیب
یک تکه پنبه را در سرکه سیب فرو کنید و آن را روی مناطق متاثر برای سه یا چهار بار در روز برای دو یا سه روز قرار دهید. برای بهترین نتیجه، آن را به محض اینکه احساس سوزش اولیه تبخال را تجربه می‌کنید، اعمال کنید؛ این روش احتمال دارد کمی سوزش ایجاد کند.
نمک
مقداری آب و نمک را با هم مخلوط کنید. سپس پنبه‌ای که آغشته به آب و نمک شده را به آرامی روی زخم قرار دهید تا تبخال حدود ۳۰ ثانیه در آب نمک خیس بخورد. این روش احتمال دارد کمی سوزش ایجاد کند.
سایر روش‌های درمانی طب سنتی
- اگر پنبه را به شیر سرد آغشته کرده و چند بار به صورت ضربه‌ای بر زخم بزنید، این کار علاوه بر از بین بردن تبخال، ویروس‌های آن را نیز دفع می‌کند و از زدن تبخال نیز جلوگیری می‌کند. شیر دارای ماده‌ای به نام لیزین است که پس از جذب توسط پوست، ویروسی که سبب ایجاد تبخال می‌شود را مهار می‌کند. از طرفی دمای سرد شیر نیز دردهای تبخال را کم خواهد کرد.
- قرار دادن کمی گوجه فرنگی رنده شده روی موضع نیز موثر است.
- شربت سکنجبین و خاکشیر در بهبود و جلوگیری از عود تبخال موثر است. در میزان مصرف سکنجبین معمولا محدودیتی وجود ندارد مگر اینکه فرد مبتلا به دیابت باشد. مصرف خاکشیر نیز به صورت روزانه تا سه قاشق غذاخوری در یک لیوان آب هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کند.
- افراد مبتلا به تبخال، باید از خوردن شکلات، کاکائو، غلات، بادام زمینی و ژله خودداری کنند.
پیشگیری
- جهت جلوگیری از تبخال تناسلی، هنگام برقراری رابطه جنسی از کاندوم استفاده کنید.
- با وجود علائم، از برقراری رابطه جنسی اجتناب کنید (تماس تناسلی، مقعدی یا پوست به پوست)
- در صورت وجود تبخال در اطراف دهان، از بوسیدن بپرهیزید.